In Rotterdam dóén ze het gewoon: op weg naar 47 gezonde Huizen van de Wijk

Op 5 april ontvingen vijf Rotterdamse Huizen van de Wijk (buurthuizen) topprestatiebadges vanuit JOGG-Teamfit. Vrijwilligersmakelaar Chia Faria vertelt hoe ‘haar’ twee Huizen van de Wijk in Rotterdam-Centrum stap voor stap naar een gezond voedingsaanbod hebben toegewerkt. JOGG-Teamfit coach Tamar van Dijk geeft aan hoe zij namens JOGG-Teamfit de Huizen van de Wijk daarbij helpt. En Nicole van Winden (gemeente Rotterdam) vertelt hoe het initiatief begon en legt uit dat de ambities nog veel verder reiken, namelijk een gezond(er) voedingsaanbod in alle 47 (!) Huizen van de Wijk.

Het begon met een pilot: in vijf Huizen van de Wijk (buurthuizen) in vijf wijken van de gemeente Rotterdam: Feijenoord, Hoek van Holland, Centrum, Noord en Delfshaven. Nicole van Winden, beleidsadviseur Gezondheid bij de gemeente Rotterdam: “Die buurten én de Huizen van de Wijk zijn totaal verschillend. Van hele grote met uitgebreide mogelijkheden voor warm eten tot kleintjes waar eigenlijk alleen koffie en thee geserveerd werd.”

Het doel van de gemeentelijke pilot was om te ervaren hoe de Huizen van de Wijk nu het best geholpen kunnen worden om ze gezonder te maken. “Want dat is wat we als gemeente willen stimuleren: op alle plekken waar Rotterdammers werken, leren, recreëren en verblijven zorgen dat ze kunnen kiezen voor gezonde voeding en dranken. We wisten dat JOGG-Teamfit op dat moment vooral heel veel ervaring had met het gezonder maken van sportkantines en zwembaden, maar dachten meteen: die expertise zou hier enorm van pas kunnen komen.”

JOGG-Teamfit coach Tamar van Dijk: “Sinds vorig jaar zijn wij, naast de plekken die Nicole noemde, nog breder in gaan zetten op de buurtomgeving, waaronder buurthuizen, maar denk bijvoorbeeld ook aan kinderboerderijen en speeltuinen met een horecagelegenheid. Ook voor ons is dit een heel mooi en bijzonder project. De Huizen van de Wijk in Delfshaven en Rotterdam-Centrum bieden onder andere warme maaltijden aan, ze hebben hele menukaarten. En ze verzorgen bijvoorbeeld ook lunches voor vergaderingen. En dat is echt wel anders en uitgebreider dan bij veel andere buurthuizen gebruikelijk is.”

De pilot is geslaagd. Er is veel kennis vergaard. En er zijn bovenal enorme stappen gezet. Dat komt omdat het deelnemende Huis van de Wijk in Delfshaven zó enthousiast was dat het de opgedane kennis en ervaring met succes deelde met andere Huizen van de Wijk in Delfshaven. De Huizen van de Wijk die wel aan de pilot deelnamen maar (nog) geen topprestatiebadge ontvingen, hebben echter wel degelijk ook hun bakens verzet naar een gezond(er) aanbod.

Topprestatiebadges
Tamar van Dijk: “Bij JOGG-Teamfit kun je allerlei verschillende challenges aangaan. De eerste topprestatiebadge krijg je als je een aantal basisdoelen bereikt. Dat gaat om het aanbieden van water, het aanbieden van groente en/of fruit, het beleid in orde maken en zorgen dat het aanbod voor een derde gezond is. Als er een automaat staat op de locatie geldt dat ook daarvoor. En we kijken naar de presentatie- en verkooptechnieken, dat de gezonde keuzes op de meest opvallende plekken staan en dat er bij de kassa sowieso geen ongezonde producten staan.”

Voor een tweede topprestatiebadge zijn er nog zes aanvullende challenges die de locatie kan behalen, twee op het gebied van aanbod, één gaat over presentatie- en verkooptechnieken en drie overige die ze zelf mogen uitkiezen. Tamar: “Bij dat laatste kun je bijvoorbeeld denken aan het tegengaan van voedselverspilling.”

De topprestatiebadges worden bevestigsd aan een mooi en opvallend magneetbord. “Die kunnen ze ophangen in het horecagedeelte. Het is eigenlijk een soort keurmerk dat ze voldoen aan de criteria van een gezondere omgeving.”

Het gaat heel stapsgewijs. “We nemen een kaartspel mee: één kaart is één challenge. Op de achterkant staat wat nodig is om de challenge te behalen. Tegenwoordig is het zelfs mogelijk om de voortgang bij te houden via de online tool Mijn Teamfit. Heel concreet, heel praktisch. En dat is ook waar de locaties het meest mee geholpen zijn.”

Borging
Alle 47 Huizen van de Wijk hebben met de gemeente Rotterdam afgesproken hun voedingsaanbod gezonder te gaan maken. Nicole: “Die opdracht is op 1 juni ingegaan. Sommige zijn al heel goed bezig, andere moeten van wat verder komen. Het belangrijkste is dat ze zich allemaal de gezonde kant op ontwikkelen en bezig zijn. En natuurlijk is dat in de praktijk een geleidelijk proces. Ze kunnen daarbij onder andere rekenen op de hulp van Tamar van JOGG-Teamfit en we willen gaan stimuleren dat ze van elkaar kunnen leren. Het zijn natuurlijk geen concurrenten van elkaar en ze hebben geen winstoogmerk. We gaan het echt gezamenlijk oppakken.”

De frituurpan? Geen idee waar die gebleven is
Chia Faria is vrijwilligersmakelaar bij WMO Radar, voor de twee Huizen van de Wijk in het Centrum van Rotterdam, Nieuwe Gaffel en De Kip. Beide behoren tot het vijftal dat de Topprestatiebadges ontving. “Stap voor stap hebben we de afgelopen jaren toegewerkt naar een gezonder voedingsaanbod in deze Huizen van de Wijk”, legt ze uit. “Dat kon alleen omdat we niemand iets wilden afnemen en we dit echt met z’n allen, vooral heel veel vrijwilligers, hebben opgepakt. We hebben keuzes toegevoegd.” Al verklapt ze wel lachend dat het eerste wat ze een paar jaar geleden deed het verstoppen van de frituurpan was. “Maar van een frituurpan naar een airfryer is ook wel degelijk een stap! Alle kleine stapjes bij elkaar maken een enorm verschil. Denk aan bruin tostibrood in plaats van wit. En ja, wie per se wit brood wil kan het gewoon nog krijgen. Maar het is niet meer de standaard. Gezond is nu de hoofdlijn.”

Stimulans
“We waren met het gezonder maken van het aanbod al goed op weg”, legt Chia uit. “Toen heeft de gemeente contact met ons opgenomen, in de persoon van Nicole samen met Tamar. We hebben met elkaar besproken wat goede manieren zouden kunnen zijn om het aanbod nog gezonder te maken. Heel praktisch.” Daarnaast is er gesproken over hoe het kan beklijven. Chia: “Ze hebben daar geweldige ondersteuning bij gegeven, om het proces echt door te kunnen zetten, vast te kunnen houden.” Ze spraken over hoe je draagvlak bouwt. “Veranderen vindt niet iedereen even makkelijk. Dus is tact en dingen slim regelen cruciaal. Maar ook de manier waarop je producten presenteert maakt heel veel uit.”

“Onderzoek heeft echt uitgewezen dat het merendeel van de mensen dat de kantine in komt, eigenlijk nog niet zo goed weet wat ze willen eten of drinken”, vult Tamar aan. “Ze maken de keus pas op het moment dat ze daar voor die balie staan. Als je daar dus gigantische hoeveelheden chips en snoepgoed ziet staan, ben je natuurlijk hartstikke geneigd om dat te kiezen. Maar als je daar gezondere producten ziet liggen, zul je daar eerder voor kiezen.”

Tamar: “Mijn werk is altijd maatwerk. Op de ene plek wordt het wat sneller opgepakt dan op de andere plek. Soms is er al veel kennis aanwezig, soms minder. En op de ene plek gebeurt er al veel en kun je daarop verder bouwen, zoals in een aantal Huizen van de Wijk in Rotterdam echt het geval was.”

Het begint altijd met een kennismakingsgesprek”, licht ze toe. “Daarin leg ik uit wat de werkwijze van JOGG-Teamfit nu precies inhoudt. Waar kijken we nu echt naar? Nou, bijvoorbeeld naar de snacks, daaronder valt heel veel: van het bittergarnituur tot de ijsjes. Dan hebben we de productgroep broodjes. Daaronder vallen bijvoorbeeld panini’s en tosti’s. Daarnaast kennen we nog de productgroep ‘warme maaltijden’. En als vierde de dranken. Ongeveer een derde van wat verkocht wordt, moet een ‘betere keuze’ zijn. Dat geldt dus voor alle vier deze productgroepen.”

Nieuwe gewoonten
“Een speerpunt is het aanbieden van gratis water, en het aanbieden van fruit en/of groente, zodat dat beschikbaar is voor iedereen”, vervolgt Tamar. Chia: “Het aanbieden van water was ook bij ons een prima begin. Onze waterautomaten, waar mensen een smaakje aan toe kunnen voegen, gember of munt bijvoorbeeld, hebben we op heel opvallende plekken gezet, direct bij de ingang. Mensen ervaren het gewoon als een extra keuze. Het is heel aantrekkelijk. Ik zie dat steeds meer mensen er gebruik van maken.”

“Het is mooi en belangrijk als bij de gesprekken meerdere mensen aanwezig zijn”, vindt Tamar. “Bijvoorbeeld ook een paar van de vrijwilligers die in de keuken werken, zodat het niet door één persoon wordt gedragen. Maar dat iedereen vanuit zijn of haar functie ervan afweet.”

Sleutels
Een van dé sleutels voor dit succes is experimenteren, vertelt Chia. “Maak regelmatig lekker gezond eten, laat de bezoekers proeven, laat ze ervaren dat gezond eten lékker is. Heel simpel, een broodje gegrilde groente, blijkt dan bijvoorbeeld heel goed aan te slaan. Ik zeg niet dat een broodje kip slecht is, nee, we bieden een alternatief. Je moet niet inzetten op verbieden, maar mensen de gelegenheid geven keuzes te maken.”

Dat tekent precies de visie van JOGG-Teamfit. Tamar: “Het mooie en goede van de aanpak van JOGG-Teamfit vind ik dat het niet de bedoeling is dat er alléén nog maar gezonde producten worden aangeboden, maar dat het er vooral om gaat dat mensen de mogelijkheid hebben voor gezond te kiezen.”

Inschrijven nieuwsbrief

Geef aan voor welke omgevingen je de nieuwsbrief wilt ontvangen: